Mô hình kinh tế của Trung Quốc sẽ ngăn đồng nhân dân tệ thay thế đồng USD để trở thành đồng tiền dự trữ của thế giới.

Trong cuốn sách "Eclipse: Living in the Shadow of China's Economic Dominance", người ta đặt câu hỏi liệu chứ không phải khi nào Trung Quốc sẽ nắm quyền lãnh đạo thế giới về kinh tế. Tuy nhiên con đường đến sức mạnh tài chính thực sự của Trung Quốc sẽ dài và khó khăn hơn nhiều so với những gì người ta có thể nắm bắt được từ con số GDP.

Thứ nhất, kinh tế Trung Quốc sẽ nhanh chóng có quy mô lớn hơn Mỹ hay Liên minh châu Âu. Thứ hai, khi điều này xảy ra, đồng nhân dân tệ sẽ nhanh chóng thay thế đồng USD trong vai trò đồng tiền dự trữ của thế giới, thị trường quốc tế chắc chắn sẽ phải đối đầu với nhiều vấn đề mới.

Trên phương diện thứ nhất, cũng không còn nhiều lý do để tranh cãi. Trung Quốc đã có nền kinh tế 7 nghìn tỷ USD, tương đương khoảng một nửa kinh tế Mỹ và Liên minh châu Âu. Nếu kinh tế Trung Quốc tiếp tục tăng trưởng 6% đến 7%/năm chứ không phải tốc độ 10% đến 11% giống như suốt thời kỳ thập niên 2000, như vậy sau 5 năm kinh tế Trung Quốc có thể nhanh chóng vượt mức 15 nghìn tỷ USD, tương đương Mỹ ngày nay. Đến cuối thập kỷ này, hẳn kinh tế Trung Quốc có quy mô lớn hơn Mỹ và tương đương châu Âu.

Tương lai của vị thế tài chính Trung Quốc bi quan hơn. Trong vòng 10 năm, đồng nhân dân tệ sẽ chỉ có vị thế lớn hơn một chút so với hiện nay. Đồng nhân dân tệ sẽ không thể thay thế đồng USD trong vai trò đồng tiền dự trữ của thế giới và thậm chí có thể không thể đủ mạnh để thách thức đồng yên Nhật hay đồng bảng Anh.

Tại sao? Người ta có thể nắm đồng nhân dân tệ để dùng cho các hoạt động thương mại, thế nhưng nếu với lựa chọn đầu tư, bạn cần đến khả năng tiếp cận miễn phí, không hạn chế đối với thị trường thu nhập cố định tại nội địa. Đồng USD và euro mang đến cho nhà đầu tư lựa chọn này, đồng yên cũng như nhiều đồng tiền của các nước G10 cũng vậy.

Tuy nhiên, khả năng này khó xảy ra tại Trung Quốc, một trong những thị trường vốn khép kín nhất thế giới. Điều này đúng nếu so với một số thị trường phát triển và nước thu nhập thấp tại châu Á cũng như một vài thị trường mới nổi khác.

Vấn đề lớn hơn ở chỗ Trung Quốc không phải không thể mở cửa thị trường vốn mà ít nhất không thể mở cửa đủ nhanh. Đã hơn 2 thập kỷ qua, quan điểm quản lý chính sách tiền tệ và phát triển ngành tài chính của Trung Quốc dựa vào hệ thống nền kinh tế đóng: duy trì lãi suất thấp và tung ra gói kích thích kinh tế khi cần thiết mà không cần phải quan tâm đến chất lượng tài sản của hệ thống ngân hàng, vực dậy các ngân hàng bất chấp tiền sử nợ xấu, kiểm soát chặt chẽ tỷ giá hối đoái. Tất cả các biện pháp này phát huy tác dụng khi quỹ đầu tư nước ngoài không thể tác động đến giá tài sản và tiền từ nội địa cũng chẳng còn lối nào để đi.

Hiện nay, dù GDP của Trung Quốc cao gấp hơn 10 lần so với năm 1995, biện pháp kiểm soát dòng vốn bên ngoài vẫn tương đương như thời điểm đó. Trung Quốc cũng đã mở cửa một vài “cửa sổ” nhưng chưa bao giờ thực sự mở cửa. Hơn thế nữa, khủng hoảng tài chính năm 1997 – 1998 và 2008 – 2009 đã dậy các nhà hoạch định chính sách rằng họ cần phải thận trọng trong bất kỳ hoạt động điều chỉnh chính sách nào.

Thậm chí nếu như Trung Quốc bỏ đi kiểm soát với dòng vốn bên ngoài, thị trường nội địa vẫn còn quá nhiều yếu tố chưa thuận lợi. Đơn giản, chẳng có kênh nào để đầu tư. Cần đến một thị trường trái phiếu nội địa, Trung Quốc không có. Xét trong tương quan với quy mô của nền kinh tế, thị trường thu nhập cố định của Trung Quốc kém phát triển hơn so với nhiều nước mới nổi khác.

Mô hình tài chính của Trung Quốc có phần không thể thiếu: các biện pháp kiểm soát vốn. Chính phủ Trung Quốc hiện diện quá nhiều tại các ngân hàng cho vay thuộc sở hữu nhà nước cũng như dùng quá nhiều các biện pháp tín dụng vĩ mô để đảm bảo dòng chảy tài chính trong hệ thống ngân hàng.

Thông thường, người ta thường cho rằng Trung Quốc không còn lựa chọn nào khác ngoài việc mở cửa thị trường vốn và tiến hành cải cách để đồng nhân dân tệ có thể hoàn toàn chuyển đổi được, bởi nếu không lựa chọn còn lại sẽ là mỗi năm phải tích lũy hàng tỷ USD tài sản nước ngoài, giới lãnh đạo Trung Quốc ngày càng phát ngán lựa chọn này.

Luận điểm này không có nhiều ý nghĩa. Khi tỷ lệ tiết kiệm của Trung Quốc vẫn cao hơn tỷ lệ đầu tư, Trung Quốc vẫn duy trì thặng dư tài khoản vãng lai lớn, Trung Quốc sẽ vẫn tích lũy mạnh tài sản nước ngoài.

Nếu đồng nhân dân tệ có thể trở thành đồng tiền dự trữ của thế giới, Trung Quốc có thể ngừng tích lũy tài sản định giá bằng USD và euro.

Tóm lại, việc đưa đồng nhân dân tệ thành đồng tiền dự trữ toàn cầu không giải quyết được vấn đề hiện tại của Trung Quốc và còn gây ra nhiều hậu quả tồi tệ hơn. Vì vậy khả năng này không thể sớm xảy ra. Trung Quốc có thể là cường quốc kinh tế, nhưng trên phương diện này vẫn chỉ là “chú lùn”.

Tác giả bài viết là chuyên gia kinh tế chuyên nghiên cứu về các thị trường mới nổi tại ngân hàng UBS.
Theo: TTXVN​